عمل جراحی در ایران در انواع مختلفی صورت میگیرد. جراحی “Surgery” بخشی از پزشکی بوده که طی آن ابتدا به وسیله برش دادن اعضا و بافتها و سپس انجام اموری بر روی آنها تلاش میشود تا یک مریضی یا آسیب مشخص شده و یا درمان شود، همچنین ممکن است سعی شود تا شکل یا کارکرد بخشی از بدن بهتر شود.
عمل جراحی در ایران یکی از شیوههای درمانی در پزشکی، دندانپزشکی و دامپزشکی است. البته به دانش و تکنیکهای این شیوه هم جراحی میگویند. در این روش معمولاً از برش دادن برای برداشتن بخشی از بدن (مثل کیسه صفرا، لوزه یا آپاندیس) یا بافت عفونی یا سرطانی یا کار گذاشتن وسیلهای (مثل پروتز یا دریچه مصنوعی) یا دستکاری و اصلاح نقصی (مثل دوختن آنوریسم یا باز کردن رگ) استفاده میشود.
جراح فردی متبحر در جراحی است. در زبان پارسی باستان به جراح «صحتبخشی داخلی» و «زخمگری» گفته میشود. جراحی به هرگونه عملی برای تشخیص یا درمان بیماریها، آسیبها و ناهنجاریها که مستلزم شکافتن پوست یا مخاط باشد، گفته میشود. عمل جراحی در ایران بر روی شخص بیمار به منظور مداوای وی یا پیشگیری از بیماری به وسیله پزشک حاذق، در فرض لازم بودن چنین کاری جایز، بلکه در صورت توقف زندگی و سلامت بیمار بر آن واجب است.
عمل جراحی در ایران توسط جراحان صورت میگیرد؛ جراح “Surgeon” کسی است که جراحی را صورت داده و همچنین کاری که در زمان جراحی صورت میگیرد، عمل جراحی “Surgical operation” نامیده میشود. غالبا لفظ جراح برای یک شخص پزشک استفاده میشود، با این حال و در طی عمل جراحی در ایران و نقاط مختلف جهان از لفظ جراح درباره متخصصین دندانپزشی و دامپزشکی نیز که کار جراحی را انجام میدهند، به کار برده میشود.
عمل های جراحی پر رونق در ایران:
عمل های جراحی که در ایران رونق بسیار زیادی پیدا کرده است، به این صورت که از تمام نقاط دنیا برای این امر به این کشور سفر میکنند و از خدمات خوب این کشور استفاده میکنند.
یکی از پر مخاطب ترین عمل های جراحی در ایران، عمل های جراحی مربوط به زیبایی میباشد که میشود از عمل جراحی افزایش قد ، عمل جراحی بینی ، عمل جراحی زیبایی صورت ، عمل جراحی چشم ، عمل جراحی زیبایی گوش و همچنین رفع غبغب و… یاد کرد.
عمل جراحی با چه ملاک هایی تقسیم بندی می شود؟
در زمان قدیم جراحی همواره با تیغ جراحی و برش موضع عمل صورت میگرفت، اما عمل جراحی در ایران و در حال حاضر با روشهای جراحی پیشرفتهتری مثل جراحی آندوسکوپیک، لیزر، اشعه گاما و کوتر نیز به کار برده میشود. امروزه جراحی در اتاق عمل و با بیهوشی عمومی صورت میگیرد. از عوارض احتمالی جراحی، عفونت بعد از عمل، خونریزی و اسکار محل جراحی میباشد.
عمل جراحی در ایران و سایر کشورها مطابق با ملاکهای متنوع و مختلفی تقسیمبندی میشود. مناسب ترین انواع عمل جراحی عبارتند از:
-
جراحی الکتیو
جراحی الکتیو “Elective surgery” به آن دسته از اعمال جراحی گفته میشود که میتوان انجام آن را از پیش برنامهریزی کرد؛ عمل جراحی الکتیو برعکس عمل جراحی اورژانس “Emergency surgery” است که باید به صورت فوری صورت پذیرد.
-
جراحی تشخیصی
جراحی تشخیصی “Exploratory surgery” دستهای از عمل جراحی در یاران و سایر کشورهاست که برای مشخص کردن یا تایید تشخیص یک بیماری کاربرد دارد. جراحی تشخیصی برعکس جراحی درمانی “Therapeutic surgery” است که به منظور تصحیح مشکلات شکلی یا عملکردی عضوی از جسم صورت میگیرد.
-
آمپوتاسیون
آمپوتاسیون “Amputation” نوعی عمل جراحی در ایران و نقاط دیگر جهان است که در طی آن بخشی از جسم، عضو و یا اندامی از بدن قطع میشود. پیوند “Replantation” گونهای از جراحی است که در آن عضو قطع شده، دوباره به بدن وصل میشود.
-
جراحی بازسازی
جراحی بازسازی “Reconstruction surgery” هم مانند سایرین گونهای از انواع جراحی میباشد که طی آن شکل و یا کارکرد بافت یا عضوی از جسم بیمار، دوباره به حالت پیش از مریضی یا آسیب بازگشته و یا به آن حالت نزدیک میشود.
-
جراحی پلاستیک
جراحی پلاستیک “Plastic surgery” به نوعی عمل جراحی در ایران و سایر کشورها گفته میشود که طی آن شکل یک عضو دچار تغییر میگردد. در صورتی که این تغییر شکل برای زیباتر شدن عضو باشد، این عمل جراحی، جراحی زیبایی Cosmetic surgery نامیده میشود.
-
جراحی وابسته به عضو
همچنین یکی از ملاکها برای تقسیمبندی عمل جراحی، مطابق با عضوی است که جراحی در آن صورت میگیرد؛ به عنوان مثال جراحی قلب، جراحی دستگاه گوارش و یا جراحی ارتوپدی
-
جراحی باز یا بسته
عمل جراحی در ایران همچنین در انواع جراحی باز و بسته نیز صورت میگیرد. جراحی باز “Open surgery” نوعی از جراحی است که طی آن پوست و عضلات به طور کامل دچار شکاف شده و باز میشود تا متخصص جراح بتواند عضو آسیب دیده را با چشم خودش دیده و سپس دست به درمان آن بزند.
همینطور جراحی کمتهاجمی “Minimally invasive surgery” نوعی جراحی است که طی آن متخصص جراح با ایجاد یک شکاف ریز بر روی پوست، ابزارهایی را وارد بدن کرده و به وسیله همین ابزار عضو آسیبدیده را جراحی میکند. عمل جراحی لاپاروسکوپی یا استفاده از آرتروسکوپی و یا جراحی به وسیله فلوروسکوپی مثالهایی از این نوع اعمال جراحی هستند.
-
جراحی برحسب ابزار
عمل جراحی در ایران و سایر کشورها گاهی اوقات مطابق با ابزاری که جراحی با آن صورت میگیرد، نامگذاری میشود، مثلا جراحی لیزری، جراحی میکروسکوپی، جراحی روباتیک و…
-
جراحی سرپایی
عمل جراحی سرپایی مدلی از جراحی است که بدون نیاز به بستری شدن بیمار در بیمارستان انجام میشود. این مدل جراحی عموما زیر یکساعت انجام شده و عمل بیحسیِ موضعی این عمل جراحی نیز در کلینیک صورت میپذرد. عملهای جراحی بزرگتر و وسیعتر معمولا نیاز به بستری شدن بیمار در بیمارستان دارند.
مراحل آمادگی بیمار برای عمل جراحی
باید بدانید که عمل جراحی در ایران، در صورتی که در حد وسیع و بزرگ باشد، در بیمارستان صورت میگیرد. مراحل آماده شدن شخص بیمار برای انجام عمل جراحی از این قرار است:
- قبل از هر چیز بیمار باید از نوع عمل جراحی و اینکه در این عمل چه کاری برای او انجام میشود، آگاه شود. هیچ عمل جراحی بدون خطر و بدون عوارض احتمالی نیست؛ بنابراین پزشک بایستی عوارض احتمالی عمل جراحی را برای بیمار توضیح داده و او را از این احتمالات مطلع کند.
- بعد از تشخیص بیماری و تایید اینکه درمان آن نیاز به عمل جراحی دارد پزشک معالج بررسیهای اولیهای را انجام داده تا توانایی جسم بیمار را برای تحمل جراحی مورد ارزیابی قرار دهد. این مراحل برای عمل جراحی در ایران و … صورت میگیرد.
- بیمار توسط پزشک معالج و یا پزشکان مشاور معاینه شده و آزمایشاتی بر روی او صورت میگیرد. توجه کنید که در افراد بالای ۴۰ سال، خطر بیماریهای قلبی عروقی بالا میرود؛ بنابراین در صورتی که سن بیمار بالای ۴۰ سال باشد، معمولا وضعیت سلامتی وی از طرف یک متخصص قلب و عروق و یک متخصص بیهوشی، پیش از عمل جراحی بررسی میشود.
- در صورتی که شخص آسیبدیده و مریض، بیماری زمینهای دارد، توسط یک پزشک دیگر که در زمینه آن بیماری تخصص دارد، معاینه شده تا معلوم گردد که آیا بیماری وی میتواند مشکلی را در روند درمان ایجاد کند یا خیر. این سیاست که در کشورهای مختلف و طی عمل جراحی در ایران صورت میگیرد، به متخصص جراح کمک میکند تا از کمک و راهنمایی همکاران خودش برای انجام هرچه بهتر و کم خطر عمل جراحی، بهره ببرد.
- شخص بیمار در روز جراحی و یا روز قبل از عمل جراحی در بیمارستان بستری میشود. همچنین در زمان پیش از عمل جراحی امکان دارد چندین آزمایش مختلف بر روی او صورت بگیرد. در صورتی که بیمار در زمان جراحی نیاز به تزریق خون پیدا کند، خون مناسب برای او، پیش از عمل جراحی برای او رزرو شده و در بانک خون نگهداری میشود تا در صورت نیاز از آن استفاده شود.
- بیمار از حدود ۸ ساعت پیش از عمل جراحی، نباید مواد غذایی بخورد یا بیاشامد. همچنین در طی عمل جراحی در ایران در صورتیکه بیمار برای عمل جراحی به بیهوشی نیاز داشته باشد، محتویات معده او ممکن است به داخل مجاری تنفسی نفوذ کرده و باعث خفگی شود؛ بنابراین پیش از شروع عمل جراحی، شخص بیمار نباید مواد غذایی مصرف کند تا معده او خالی بماند.
- در صورتیکه بیمار پیش از جراحی داروی خاصی استفاده میکرده، معمولا برای مصرف این داروها پیش و پس از عمل جراحی، باید پزشک جراح اجازه دهد. در زمان بستری بودن در بیمارستان چه قبل و چه بعد از جراحی امکان دارد داروهایی به بیمار داده شود تا بهصورت خوراکی مصرف کند و یا به او تزریق شود.
- قبل از جراحی معمولا از بیمار خواسته میشود تا تمام بدن خود را شسته و تمیز کند. همچنین پیش از عمل جراحی در یایران و سایر کشورها، لباسهای مخصوص اتاق عمل به وی پوشانده شده و سپس به اتاق عمل فرستاده میشود.
نکته: در مواردی که عمل جراحی بایستی به طور اورژانس انجام شود، امکان دارد تعدادی از مراحل ذکر شده در بالا انجام نشوند.
اتاق عمل جراحی در ایران چه خصوصیاتی دارد؟
اتاق عمل در واقع یک مجموعه از اتاق های مختلف است:
- یک یا چند اتاق انتظار كه بیماران بعد از انتقال از بخش به آنجا میروند تا زمان عمل جراحی آنها فرا برسد
- چند اتاق اصلی عمل كه عمل جراحی در آنها صورت میگیرد
- اتاق ریكاوری كه بیمار بعد از جراحی به آنجا منتقل شده و بعد به بخش میرود
- اتاقهایی برای نگهداری ابزار و وسایل جراحی
- اتاقهایی به منظور استریل كردن ابزار و لوازم جراحی
- اتاقهای اقامت كاركنان و اتاقهای مدیریتی
چه اتفاقی در اتاق عمل روی می دهد؟
- در عمل جراحی در ایران نخست بیمار به یک اتاق انتظار فرستاده میشود. زمانی که وقت جراحی فرا برسد، بیمار به وسیله تخت یا صندلی چرخدار از اتاق انتظار به اتاق اصلی جراحی منتقل میشود.
- اتاق عمل جراحی اتاقی بزرگ بوده كه یک تخت در وسط آن قرار دارد که تخت جراحی نامیده میشود و بیمار برای عمل جراحی بر روی آن قرار میگیرد. معمولا رنگ اتاق عمل به رنگ سبز یا آبی كمرنگ است.
از مزایای استفاده از این رنگها این است که نگاه كردن به رنگ آبی يا سبز میتواند ديد پزشک از اشيای قرمز از جمله احشای خونآلود را تقويت كند. مغز رنگها را نسبت به يكديگر تفسير میكند. اگر جراح به چيزی خيره شود كه به رنگ قرمز يا صورتی باشد، حساسيتش را نسبت به آن ها از دست میدهد. در واقع پيامهای مربوط به رنگ قرمز در مغز محو میشود كه میتواند باعث شود پزشک تفاوتهای ظريف رنگاجزای بدن را به درستی نبيند. نگاه كردن گاه به گاه به چيزی سبز رنگ میتواند چشمها را به تغييرات در رنگ قرمز حساستر كند.
چنين تمركز شديد و مداومی بر روی رنگهای قرمز در اتاقهای عمل جراحی در ایران ممكن است باعث توهمات بينايی سبز رنگ روی سطوح سفيدرنگ شود كه حواس جراح را پرت میكند. اين شبحهای سبزرنگ در صورتی كه نگاه جراح از بافتهای قرمز بدن به چيزی سفيد رنگ مانند پارچههای تخت يا لباس سفيد متخصص بيهوشی بيفتد، ممكن است ظاهر شوند.
يک شبح سبز رنگ از احشای قرمز بيمار ممكن است روی پسزمينه سفيد ظاهر شود. جراح به هرجا كه نگاه كند، اين تصوير پريشانكننده مانند نقاط نورانی شناوری كه پس از فلاش زدن دوربين جلوی چشمان شما ظاهر میشود، ديد او را دنبال میكند. اين پديده به اين علت رخ میدهد كه نور سفيد حاوی همه رنگهای رنگينكمان از جمله سبز و قرمز است، اما از آنجا كه ديد جراح حساسيت خود را به رنگ قرمز از دست داده است، مغز پيامهای دريافتی را به رنگ سبز تفسير میكند.
- همچنین هوای اتاق عمل جراحی کمی سرد و خنک است. در قسمت بالایی اتاق و بالای تخت عمل، ابزاری كه متخصص بیهوشی از آنها استفاده میکند، قرار دارد. در اطراف این اتاق نیز میزهایی برای قراردادن وسایلی که متخصص جراح از آنها استفاه میکند، قرار داده شده است.
- پرسنل اتاق عمل جراحی در ایران معمولا لباسهایی یک شكل پوشیده و مطابق با وظیفهشان امکان دارد رنگ لباس آنها متفاوت از یکدیگر باشد، ولی همه این افراد كلاه پارچهای به سر دارند و بر روی بینی و دهان خودشان، ماسک قرار میدهند. کاربرد این كلاه و ماسک برای جلوگیری از انتقال میكروبهای بدن کارکنان به بیمار است.
- برای شروع عمل جراحی در ایران و جاهای دیگر بیمار ابتدا توسط متخصص بیهوشی و همكارانش بیهوش یا بیحس میشود. برای شروع بیهوشی و یا بیحسی نخست بیمار به پشت بر روی تخت دراز كشیده و سوزنهای مخصوصی به نام آنژیوكت به یک دست یا هردو دست بیمار زده میشود. این سوزنها لولههای باریک پلاستیكی هستند كه پیش و در زمان و همچنین پس از جراحی، دارو، سرم و خون از این طریق به بدن بیمار تزریق میشود.
- بعد از آنكه متخصص جراح از بی درد شدن كامل محل جراحی اطمینان پیدا کرد، بیمار را در حالت مناسب جراحی بر روی تخت جراحی قرار میدهد. همچنین موهای محل عمل جراحی تراشیده شده و بعد محل عمل جراحی به وسیله محلولهایی خاص به صورت کامل شسته و ضدعفونی میگردد.
- جراح و كمک جراح كه تعداد آن امکان دارد بین یک یا چند نفر متغیر باشد، دستهای خود را با استفاده از محلولهای ضدعفونی شسته و تمیز کرده و سپس لباسهای استریل و تمیزی را به تن کرده و همچنین دستكش جراحی را هم به دست میكنند.
- پس از این مراحل برای عمل جراحی در ایران، محل جراحی دوباره به وسیله شخص جراح با استفاده از محلولهای خاص ضدعفونی میگردد. جراح و همكاران او پارچههایی را بر روی بیمار و در اطراف محل جراحی طوری قرار میدهند كه تنها پوست محل عمل جراحی آشکار بوده و باقی بدن بیمار در زیر پارچه قرار بگیرد. همه این کارها بدین منظور است كه محل جراحی تا حد ممکن، میكروب زدایی شده و میکروب كمتری داشته باشد تا خطر عفونت پس از جراحی به شدت کم شود.
عمل جراحی در ایران و سایر نقاط چطور صورت می گیرد؟
- طی مراحل مختلف عمل جراحی در ایران و جاهای دیگر، متخصص جراحی و همكاران او در دو طرف تخت جراحی و بیمار قرار میگیرند و عمل جراحی را شروع میکنند. در عمل جراحی باز، پزشک جراح به وسیله تیغ جراحی، شكافی را بر روی پوست بیمار ایجاد میکند و لبههای پوست شكافته شده را به دو طرف زده تا زیر پوست ظاهر شود.
- سپس بافتهای دیگری كه در زیر پوست قرار دارند مثل لایههای عضلانی و غیره با دقت زیاد شكافته میشوند تا در نهایت قسمتی كه نیازمند درمان و ترمیم است، به صورت مستقیم در برابر شخص جراح قرار بگیرد. در نهایت جراح عمل جراحی را بر روی عضو هدف صورت میدهد.
- در زمان جراحی امکان دارد از بافتهایی كه شكافته میشوند، دچار خونریزی شوند. این خونریزیها به وسیله دستگاههای الكتروكوتر، بند آورده میشود. این دستگاه با عبور دادن یک جریان الكتریكی به داخل بافت خونریزی دهنده، باعث قطع خونریزی میشود. اگر رگ بزرگی دچار خونریزی شود، آن رگ با استفاده از نخ بسته میشود.
- البته رگهایی هستند كه وجود آنها برای عضو، حیاتی بوده و به هیج عنوان نباید پاره یا بسته شوند. هنگام عمل جراحی در ایران و در صورتی كه خونریزی در زمان جراحی زیاد باشد با تزریق خونی كه پیش از جراحی برای بیمار آماده شده، خون از دست رفته جبران میشود.
- در عملهای جراحی بسته معمولا شكاف یا شكافهای كوچكی بر روی پوست ایجاد میشود و جراح وسایل ویژهای را از طریق این شكافها به داخل بدن بیمار میفرستد. در این مدل از عمل جراحی مشاهده محل عمل جراحی به وسیله دوربینهای كوچكی صورت میگیرد كه از طریق همین شكاف به داخل بدن بیمار فرستاده شدهاست (مثل جراحیهایی كه به وسیله لاپاروسكوپ یا با استفاده از آرتروسكوپ صورت میگیرد).
- همچنین در بعضی عمل جراحی در ایران و خصوصا جراحیهای ارتوپدی، امکان دارد محل عمل بهصورت غیرمستقیم به وسیله دستگاههای رادیولوژی كامپیوتری و بر روی مانیتور آنها دیده شود و سپس جراح با استفاده از ابزارهایی كه به درون بدن بیمار فرستاده، جراحی را انجام دهد.
مرحله آخر
در خاتمه عمل جراحی در ایران، محل جراحی و زخم با استفاده از مقادیری سرم به صورت کامل شستشو داده میشود تا میكروبهایی كه از راه هوا بر روی زخم نشسته، خارج شده و محل زخم ضدعفونی شود.
سپس جراح بافتهایی را كه شكاف داده، لایه به لایه به وسیله نخ جراحی میدوزد. این نخها غالبا از جنس الیاف مصنوعی هستند. در نهایت پوست دوخته میشود و روی آن پانسمان صورت میگیرد.
همچنین در طی عمل جراحی در ایران و نقاط دیگر دنیا و در صورتی كه بیمار بیهوش شده، تزریق داروهای بیهوشی قطع شده و بیمار بعد از بههوش آمدن از اتاق عمل به اتاق دیگری به نام اتاق ریكاوری فرستاده میشود. اتاق ریكاوری اتاقیست بین اتاق عمل و بخش. بیمار مدتی در اتاق ریكاوری میماند تا تغییراتی كه به دلیل بیهوشی یا بیحسی یا عمل جراحی در حالت گردش خون و تنفس او وارد آمده، بهتر شده و در نهایت به بخش منتقل شود.
عمل جراحی در ایران
عمل جراحی در کشور ما ایران در انواع مختلف و روشهای متنوعی انجام میگیرد، به طوری که ایران در زمینه عمل جراحی در انواع مختلف، در منطقه و جهان حائز رتبه است؛ به عنوان مثال ایران در جراحیهای فک و صورت و بازسازی از نظر تعداد جراحیها و همچنین تجربه جراحان فک و صورت در خاورمیانه رتبه اول را در اختیار دارد و در آسیا هم، ایران در کنار چین و هند جزو سه کشور مطرح آسیایی شناخته میشود.
همچنین طبق آمارها در حال حاضر و در زملنه جراحی فک و صورت تنها در موارد معدودی یک یا دو مورد برخی از بیماران برای درمان به خارج از کشور اعزام میشوند که دلیل اصلی آن نیز تکنولوژی است. به لحاظ آماری بیشتر از 95 درصد جراحیهای فک و صورت در داخل کشور و با کیفیت مناسب صورت میگیرد.
اما رتبه بالای عمل جراحی در ایران صرفا در جراحی فک و صورت خلاصه نمیشود، بلکه ایران در زمینه جراحی زیبایی پلاستیک، جزو ده کشوری است که بیشترین تعداد جراحی پلاستیک را دارند. این آمار بر مبنای تعداد جراحی پلاستیک در هر کشور به ازای هر 1000 نفر بیان شده است.
ایران در زمینه جراحی مغز و اعصاب نیز در بین کشورهای منطقه جایگاه نخست را دارا بوده و از حیث این نوع عمل جراحی نیز از سطح متوسط جهانی بالاتر است؛ به طوریکه در زمینه جراحی مغز و اعصاب، ایران جزو 6 کشور اول است.
در زمینه عمل جراحی در ایران میتوان به جراحی اندومتریوز اشاره کرد؛ به عنوان مثال مرکز درمان ناباروری ابن سینا در سال 2016 توانست از نظر شمار عمل جراحی انجام شده، رتبه نخست را در میان مراکز عضو BSGE (British Society for Gynecological Endoscopy) به دست بیاورد.
به عنوان توضیح میتوانیم اینطور بگوییم که بیماری اندومتریوز از جمله بیماریهای مربوط به زنان است که به جز باروری، زندگی خانوادگی و اجتماعی زنان را هم تحتالشعاع قرار میدهد. شواهد نشان میدهد از طرفی شیوع این بیماری در جامعه رو به افزایش بوده و از طرف دیگر علائم گستردهای از دردهای لگنی، ناباروری و دردهای حین مقاربت از عارضههای همراه با اندومتریوز به شمار میرود.
به عنوان آخرین مورد درباره عمل جراحی در ایران به این مورد اشاره میکنیم که ایران در درمانهای ایمپلنت در کل منطقه و حتی مدیترانه حرف اول را میزند و ایران موفق به دریافت رتبه نخست درمانهای ایمپلنت در کل آسیای غربی و منطقه مدیترانه شرقی شده است.در حال حاضر ایمپلنت به عنوان یک درمان مهم در دندانپزشکی، جایگزین روشهای گذشته درمانی شده است.