ای وی اف ( IVF ) یا همان لقاح آزمایشگاهی يا لقاح خارج رحمی ، به نوعی تکنولوژی برای فرزندآوری و تولید مثل گفته میشود. تکنولوژی ای وی اف در ایران شامل بازیابی تخمک‌ها از تخمدان‌های زن و رشد آنها به همراه اسپرم می‌باشد. امروزه ناباروری یک مشکل بسیار شایع محسوب میشود که در حدود بیست درصد از زوجین دچار این مسئله هستند. به صورت کلی، ۴۰ درصد از علل ناباروری مربوط به زن و ۴۰ درصد مربوط به مرد می‌باشد؛ ناگفته نماند که ۲۰ درصد باقیمانده هم ترکیبی از هر دو عامل مردانه و زنانه است.
حدودا ده درصد از زوجین نابارور متقاضی انجام لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف (IVF) هستند. در بعضی از علل ناباروری، ای وی اف نخستین مرحله درمان به شمار می‌آید و در بعضی موارد در صورت شکست درمان‌های اولیه شامل تحریک تخمک‌گذاری و ای یو ای، روش ای وی اف انتخاب میشود.
پروسه درمان های کمک باروری به دلیل پیچیده بودن روش درمان، استفاده از داروهای تزریقی ، نیاز به جراحی و هزینه زیاد برای زوجین نابارور یک فرآیندی استرس‌زا می‌باشد. اما با داشتن اطلاعات کافی در خصوص چگونگی مراحل، عوارض و خطرات جانبی درمان می‌توان مسیر را هموار و آسان کرد.
آشنایی با ای وی اف در ایران
در این مبحث سعی داریم با توضیحات کافی در مورد روش انجام ای وی اف در ایران و مراقبت های خاص حین انجام پروسه درمان در جهت کاهش استرس و درمان موفق در زوجین یاریگر ایشان باشیم.ای وی اف یکی از شناخته شده ترین انواع فن آوری کمک باروری است. ای وی اف با استفاده از ترکیبی از داروها و روش‌های جراحی برای کمک به اسپرم در باروری تخمک و همچنین به کاشت تخمک بارور در رحم شما کمک می کند.
ابتدا دارویی مصرف می‌کنید که چندین تخمک شما را بالغ و آماده لقاح می‌کند. سپس پزشک تخمها را از بدن شما خارج کرده و در آزمایشگاه با اسپرم مخلوط می‌کند تا به اسپرم کمک کند تخمها بارور شود. سپس آنها ۱ یا چند تخمک بارور شده (جنین) را مستقیماً وارد رحم شما می‌کنند. اگر هریک از جنین‌ها در پوشش رحم شما کاشته شود، بارداری اتفاق می‌افتد.
ای وی اف مراحل زیادی دارد و تکمیل کل مراحل چندین ماه طول می کشد. گاهی اوقات در اولین تلاش موثر است، اما بسیاری از افراد برای باردار شدن به بیش از یک دوره آی وی اف نیاز دارند. در صورت بروز مشکلات باروری، آی وی اف قطعاً شانس بارداری شما را افزایش می‌دهد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد – بدن همه متفاوت است و IVF برای همه مفید نخواهد بود.
چه مشکلاتی را می‌توان با روش آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی درمان کرد:
. آندومتریوز
. ناباروری با علت مردانه
. انسداد لوله های فالوپ
. اختلالات تخمک‌گذاری
. عدم توانایی اسپرم در نفوذ یا زنده ماندن در مخاط دهانه رحم
. عدم کیفیت تخمک
. بیماری ژنتیکی مادر یا پدر
. مشکل باروری با علت ناشناخته
. ذخیره تخمک
مراحل ای وی اف موفق در ایران
اولین مرحله در شروع سیکل درمانی آی وی اف بررسی سلامت عمومی در زوجین و سپس استفاده از حضور یک روانشناس بالینی برای کمک به استرس روحی زوجین می‌باشد. در صورتی که استفاده از تخمک یا جنین اهدایی مورد تظر باشد یا نیاز به رحم جایگزین وجود داشته حضور روان درمانگر بسیار احساس می شود.
. تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی
تزریق اسپرم به سیتوپلاسم تخمک. در این روش تخمک با یک اسپرم نر منفرد در یک ظرف آزمایشگاهی ترکیب میشود. پس از لقاح ، جنین حاصل در رحم زن قرار می‌گیرد.
-
انتقال ترکیبات در فالوپ
تخمک و اسپرم در آزمایشگاه ترکیب شده و سپس با جراحی لاپاراسکوپی به لوله‌های رحمی تزریق می‌شوند. باروری در بدن اتفاق می‌افتد و جنین به‌طور طبیعی در رحم کاشته میشود.
-
پیوند داخل رحمی زیگوت
در این روش، مانند GIFT، تخمک زن و اسپرم مرد در آزمایشگاه ترکیب می‌شوند و از طریق جراحی در لوله رحمی قرار می‌گیرند. اما مانند IVF، پزشک سپس جنین را وارد رحم می‌کند شکم لقاح آزمایشگاهی.
ای وی اف (IVF) در ایران پیشرفته ترین و موثرترین روش درمان ناباروری است. یک دوره ای وی اف (IVF) در سال 1401 حدود ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد.
-
به صورت دقیق ای وی اف ۶ مرحله اصلی دارد که شامل موارد زیر است:
. سرکوب چرخه طبیعی: چرخه طبیعی قاعدگی به کمک داروها سرکوب میشود
. کمک به بازیابی تخمک: داروهایی برای تولید بیشتر تخمک توسط تخمدان‌ها تجویز میشود
. نظارت بر پیشرفت مراحل و بلوغ تخمک‌ها: سونوگرافی برای بررسی تخمک‌ها انجام میشود و داروهایی برای کمک به بلوغ آنها تجویز میشود
. جمع‌آوری تخمک‌ها: سوزنی از طریق واژن به درون تخمدان‌ها وارد میشود تا تخمک‌ها جمع‌آوری شوند
. بارور کردن تخمک‌ها: تخمک‌ها با اسپرم‌ها ترکیب شده و چند روز برای بارور شدن تخمک زمان داده میشود
. انتقال جنین‌ها: در این مرحله یک یا تعداد بیشتری جنین به رحم منتقل میشود
روند درمان ای وی اف (IVF)در ایران
هنگامی که چرخه قاعدگی مادر شروع شود، به او داروهای باروری داده شد تا تخمدان‌ها را آزاد کند تا چندین تخمک بالغ آزاد شود (معمولاً هر ماه یک تخمک). گاهی اوقات ممکن است مجبور شود از تخم مرغ استفاده کند تا از ترشح زودرس جلوگیری کند. این یک هورمون مصنوعی است.
مادر باید مرتباً به پزشک مراجعه کند تا سطح هورمون خون خود را بررسی کند و زمان رسیدن تخمک ها را بررسی کند. هنگامی که تخمک رسیده است، پزشک یک سوزن نازک را از طریق دیواره واژن وارد تخمدان می‌کند (تحت بیهوشی). او تخمک را بیرون آورده (ممکن است سونوگرافی برای تعیین محل تخمک انجام شود.) و در مرحله بعدی، پزشک تخم مرغ را با اسپرم شریک زندگی در یک ظرف آزمایشگاهی مخلوط می‌کند.
مدت زمان روند درمانی ای وی اف در ایران
بعد از دو تا پنج روز، هر تخمک بارور شده یک گلوله سلول تشکیل می‌دهد که “جنین” یا جنین نامیده میشود. سپس پزشک ۲-۴ از این جنین ها را از طریق کاتر باریک از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌کند.
اگر جنین بیشتری تشکیل شود و اگر آن بخش از IVF از کار افتاد، آنها را برای استفاده بعدی منجمد کنید. در صورتی که درمان موفقیت آمیز باشد، جنین در دیواره رحم کاشته میشود و به رشد جنین ادامه می‌دهد. دو هفته پس از قرارگیری جنین در رحم، مادر می‌تواند با انجام آزمایش خون بارداری موفقیت کاشت را تأیید کند.
میزان موفقیت ای وی اف در ایران یا لقاح آزمایشگاهی
میزان موفقیت در ای وی اف یا لقاح آزمایشگاهی به عوامل مختلفی بستگی دارد. نوع و میزان مصرف داروهای قبل از آی وی اف، سن زن، وزن، میزان ذخیره تخمک، کیفیت اسپرم میزان موفقیت ای وی اف را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طول درمان در ای وی اف در ایران
حدود ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد تا یک دوره ای وی اف کامل شود. باید چند هفته صبر کرد تا تخمک‌ها رسیده شود. حدود نصف روز طول می‌کشد تا تخمک و اسپرم گرفته و در آزمایشگاه تلقیح شود. ۲ تا ۵ روز دیگر هم باید صبر کرد تا جنین را به داخل رحم مادر وارد کنند، البته همان روز مادر مرخص شده و می‌تواند به منزل برود.
پیامد آی.وی.اف به نوع مشکل نازایی زوج‌ها و سن آنان بستگی دارد. معمولا خانم‌های جوان‌تر تخمک‌های سالم‌تری دارند و میزان موفقیت‌آی.وی.اف در آنها بیشتر است. به‌طور متوسط ۵۳ درصد شانس حامله شدن و ۹۲ درصد امکان زایمان سالم در هر دوره از درمان برای آنها وجود دارد. البته در مورد هر بیمار احتمال حاملگی قابل پیش‌بینی نیست چرا که به عوامل مختلفی چون: سن وسلامت دستگاه‌های تولیدمثل در دو جنس بستگی دارد.
چه زمانی ای وی اف پیشنهاد میشود؟
روش ای وی اف معمولا به‌عنوان اولین راه درمان و بهترین روش درمانی در شرایط زیر پیشنهاد میشود:
. انسداد دوطرفه لوله‌های فالوپ تخمدان
. وجود اندومتریوز
. ناباروری بدلیل مشکلات گردن رحم
. اختلال در تخمک‌گذاری
. ناباروری با علت نامشخص.
. کم بودن میزان اسپرم در مرد .
آی وی اف برای تعیین جنسیت
تعیین جنسیت با آی وی اف در ایران ، آزمایش ژنتیک PGD یا PGT، پیشرفته‌ترین شیوه تعیین جنسیت با دقت حدودا ۱۰۰درصد می‌باشد. از این طریق تعداد کمی از سلول های جنین تشکیل‌شده، چندین روز بعد از IVF به آزمایشگاه ژنتیک فرستاده می‌شوند.
پس از نمونه برداری، جنین ها منجمد شده تا نتایج ارزیابی های ژنتیکی به دست آید. بعداز آن بر طبق تحلیل ژنتیکی انجام شده، والدین می‌توانند از جنسیت جنین خود مطلع شوند. چنانچه جنسیت جنین آنالیز شده، مورد تائید والدین باشد، جنین به درون رحم مادر منتقل میشود. این شیوه به والدین این امکان را می‌دهد تا بتوانند با دقت ۹/۹۹ درصد جنسیت جنین خود را انتخاب نمایند.
ای وی اف در ایران چه مزیت‌هایی دارد؟
ای وی اف قدیمی‌ترین روش کمک باروری است و به همین دلیل پژوهش‌های متعددی برای افزایش سلامت این روش و کودکان حاصل از آن انجام شده است و تاکنون عارضه‌ای در اثر ای وی اف به دست نیامده است. علاوه بر این، پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که داروهای باروری میزان ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش نمی‌دهد. در ضمن پژوهشگران در حال انجام مطالعاتی برای تکامل و بهبود ای وی اف در آینده هستند.
یک شیوه بدون عارضه برای باروری است و از روش های قدیمی در این زمينه تلقی میشود. پژوهش‌های اخیر نشان مي‌دهد که داروهای بارداری سبب سرطان تخم دان نمی‌شوند. با به کاربستن این تلقیح آزمایشگاهی می‌توان باروری خارج از رحم را انتظار داشت. زمانی که جنین در درون شکم یا داخل لوله های رحم جای می‌گیرد، پزشک سعی مي‌کند جنین شکل گرفته در پوشش خارج از رحم را با دارو یا جراحی بیرون آورد.
خانم هایی که مصرف کننده داروهای باروری هستند، گاهی تحریک شدن بیش از حد تخم دان را حس می‌کنند. تحریک یش از حد تخمدان با بزرگ شدن تخمدان همراه بوده است. این بزرگ شدن با نشانه هایی چون حس پری و معلق بودن، تنفس بریده بریده، درد در ناحیه لگن، استفراغ، افزایش وزن، سرگیجه و تهوع ظاهر میشود.
مزایای دیگری که درباره IVF باید بدانید
امروزه کمتر کسی پیدا میشود که درباره ای وی اف چیزی نشنیده باشد. همچنین زوج‌های بسیار زیادی وجود دارند که با این روش صاحب فرزند شده‌اند. بیمارهایی که در زمان گذشه هیچ راهی برای فرزنددار شدنشان وجود نداشت، امروزه می‌توانند با استفاده از تکنولوژی IVF دارای فرزند شوند. بیمارانی که دچار اختلال نارسایی زودرس تخمدان، بیمارانی با دلایل ناباروری مردانه (تعداد کم یا اختتلال‌های ژنتیکی اسپرم)، افرادی که به‌دلایل مختلف لوله‌های فالوپ رحمشان دچار انسداد شده و… راهی برای بچه‌دار شدن نداشتند. امروزه دیگر این‌طور نیست و همه این افراد می‌توانند صاحب فرزند شوند.
افرادی که با این اختلال یا ناهنجاری‌های مکرر جنینی روبرو هستند یا زوج‌هایی که ناقل ژن معیوب شناخته شده‌اند هم می‌توانند از این روش برای درمان استفاده کنند. به عنوان مثال، اگر در ژنتیک زن یا مردی اختلال‌های کروموزومی و بیماری‌های خاص مانند هموفیلی یا تالاسمی وجود داشته باشد، برای آنها در آزمایشگاه جنین تهیه شده و از جنین بیوبسی میشود. همچنین در ادامه برای بررسی ژنتیکی، جنین به بخش ژنتیک ارسال خواهد شد.
جنین‌هایی که شرایط عادی داشته باشند، آن را به داخل رحم انتقال می‌دهند. شما با این روش از سلامت جنین اطمینان کامل پیدا خواهید کرد. روش IVF یا PGD توانسته مشکل ناباروری را برای همه زوج‌ها برطرف کند. زوج‌هایی که دچار مشکل تالاسمی مینور هستند، می‌توانند از این تکلونوژی استفاده کرده و جنین سالم را به رحم مادر انتقال دهند. به‌لطف این روش، مطمئن خواهید بود که جنین مشکل تالاسمی ماژور را ندارد.
شایع‌ترین کاربردهای IVF
یکی از شایع‌ترین کاربردهای این روش استفاده از آن برای تعیین جنسیت است. شاید زوج‌ها مشکلاتی داشته باشند که جنسیت خاص، براساس بیماری‌های منتقل شونده از طریق جنسیت یا بیماری‌هایی که روی کروموزوم‌های X و Y هستند، منجر به ایجاد یک جنین با ناهنجاری کروموزومی یا یک جنین با سقط مکرر از زوج‌ها شود.
به عنوان مثال ممکن است زوج‌هایی مکرر دارای پسرهای سالم باشند، ولی به‌محض تشکیل جنین دختر، به‌دلیل عیب‌های منتقل شونده از طریق ژنتیک، حاملگی صورت نگیرد یا جنین سقط شود. درصورتی‌که این زوج‌ها دنبال جنسیت خاصی باشند، می‌توان در آزمایشگاه جنین شناسی، برای آنها جنین تهیه کرد و بعداز انجام بیوبسی هم از نظر جنسیت و هم از نظر سلامتی، بررسی‌هایی به‌عمل آید و جنین سال به داخل رحم مادر منتقل شود.
به لطف پیدایش روش کمک باروری IVF شاهد هستیم که همه افراد می‌توانند از نعمت فرزند برخوردار شوند. برای کسانی که از نارسایی تخمدان رنج می‌برند، استفاده از تخمک اهدایی و حاملگی به روش ای وی اف امکان‌پذیر شده است. در مردانی که دچار فقدان یا تعداد کن اسپرم هستند هم می‌توانند با روش جنین اهدایی یا انتقال رحم به داخل رحم، صاحب فرزند شوند. علاوه‌بر ارزش ای وی اف در درمان این بیماران، بیشترین کاربرد این روش برای درمان سقط مکرر است.
زوج‌هایی که بیماری‌های ژنتیکی مختلف در فرزندانشان مشاهده میشود، می‌توانند با این روش صاحب فرزند سالم شوند. به‌این‌ترتیب افزایش سلامت جنین منجر به کاهش کلی میزان ناهنجاری در جامعه شده و در نتیجه سلامت نسل بعدی را همراه خواهد داشت.
چه عوارضی در حین ای وی اف ممکن است به وجود بیاید؟
دردهای شکمی، واکنش آلرژیک پوست بعد از تزریقات، نوسانات خلقی و تهوع در حین مصرف داروها ممکن است سبب بروز ناراحتی در بیمار شود.
سندروم هیپراسمولاسیون تخمدان به دلیل رشد بیش از حد تخمک ها که منجر به بزرگ شدن تخمدان‌ها شده و سبب احتباس مایعات در لگن افزایش وزن و اختلال آب و الکترولیت میشود. افراد مستعد این مشکل زنان دارای تخمدان پلی کیستسک و زنان دارای سن کم هستند. گاهی جهت کنترل این مشکل لازم است بیمار در بیمارستان تحت نظر باشد. ممکن است نیاز به تخلیه مایع جمع شده در لگن باشد.
خونریزی لگنی از عروق بزرگ به دلیل اسیب عروق با سوزن ، عفونت های سیستم تناسلی و پیچ خوردن تخمدان ها از دیگر عوارض خطرناک ولی بسیار نادر ای وی اف هستند. عفونت های لگنی معمولا در بیماران دچار اندومتریوز که تحت ای وی اف قرار می‌گیرند، دیده می شود.
چند قلو زایی به دلیل انتقال تعداد زیادی جنین از دیگر عوارض ای وی اف است. ریسک حاملگی خارج رحم و سقط و زایمان زودرس و وزن پایین جنین از دیگر عوارض ای وی اف است. ولی خوشبختانه ناهنجاری‌های جنینی در بیماران تحت ای وی اف افزایش نمی‌یابد. این مساله از جمله نکات امیدوار کننده است.
آی وی اف برای ناباروری به علل زیر استفاده میشود:
. اختلالات شدید لوله‌ای مانند هیدروسالپنکس، انسداد لوله‌ها و چسبندگی‌های شدید لگنی
. آندومتریوز
. نازایی توجیه نشده
. نازایی با علت مردانه
. اختلالات تخمک‌گذاری، کاهش رزرو تخمدانی و نازایی در ارتباط با سن
آیا در صورت داشتن فرزند می‌توان عمل ای وی اف انجام داد؟
ارائه درمان IVF در سراسر کشور متفاوت است. بر همین اساس خانم هایی که دارای فرزند هستند و می‌خواهند برای فرزند دوم خود عمل ای وی اف را انجام دهند، باید تمامی نکات زیر را رعایت نمایند:
. داشتن وزن سالم در قبل و بعد از عمل ای وی اف
. نکشیدن سیگار و همچنین مصرف نکردن مواد مخدر
. قرار گرفتن در یک محدوده سنی خاص (درصد موفقیت عمل ای وی اف در خانم های زیر ۳۵ سال بیشتر است.)
. بانوان زیر ۴۰ سال اگر بیش از دو سال در تلاش برای باردار شدن، ناموفق بوده اند، می‌توانند با انجام عمل ای وی اف به نتیجه دلخواه خود دست یابند و تحت درمان قرار گیرند
ای وی اف سنتی به چه صورت انجام می گیرد؟
از نظر پزشکی لقاح آزمایشگاهی به این معنی است که فرایند لقاح در خارج از رحم اتفاق می‌افتد. تخمک ها از بدن مادر (یا اهدا کننده) گرفته می‌شوند و با اسپرم در ظرف شیشه ای بارور می‌شوند.
هنگامی که تخمک بارور میشود و به شکل توپی از سلول ها در می‌آید، به رحم منتقل میشود. تخمک و اسپرم می‌تواند از طرف شما و شریک زندگی شما باشد یا از اهداکننده باشد. این فرایند برای اولین بار در سال ۱۹۷۸ مورد استفاده قرار گرفت.
اگر آزمایش باروری بانوان نشان داده است که لقاح آزمایشگاهی ای وی اف تنها روشی است که می‌توانید باردار شوید، باید فوراً متخصص زانان و زایمان ایین روش را به شما پیشنهاد دهد.
در روش های آی وی اف سنتی یک تخمک آزاد شده در محیط آزمایشگاه در کنار ۵۰ تا ۱۰۰ هزار اسپرم شسته شده تقویت میشود.
حدودا بعد از ۲۴ ساعت محصول لقاح، زیگوت یا جنین ابتدایی است. بعد از دو تاسه روز جنین که حدود۸ سلول دارد با یک کانتر ظریف بدون نیاز به بیهوشی وارد رحم میشود.
در صورت بروز بارداری این جنین وارد جداره رحم میشود.
نکته مهم این است که در روش میکرواینجکشن تفاوت هایی وجود دارد.
در هر حال در بسیاری از زوجین که با مشکل در بارداری طبیعی روبه رو هستند این روش های کمکی درمان (IVF) زوجین را به آرزو همیشگی‌شان خواهد رساند.
افرادی که حاملگی شکست خورده با آی وی اف (IVF) داشته اند، چه زمانی باید مجددا برای آی وی اف اقدام کنند ؟
همه افرادی که آی وی اف انجام می‌دهند، نگران این موضوع هستند که آیا این انتقال جنینی که انجام داده اند شکست می‌خورد یا خیر.
خانم هایی که حاملگی شکست خورده با آی وی اف (IVF) را تجربه کرده اند، دچار افسردگی شدید و حاد می‌گردند. اما این شکست به این معنی نیست که دیگر نمی توان از طریق آی وی اف باردار شد.
در پاسخ به سوال بالا باید گفت که دلایل مختلفی باعث شکست آی وی اف در خانم ها می‌گردد که این دلایل عبارتند از:
. کیفیت اسپرم
. کیفیت تخمک ها
. کیفیت جنین منتقل شده
اگر تمامی موارد بالا بدون مشکل و با کیفیت باشند، همچنین در بررسی های اولیه هم نیز مشکل اساسی وجود نداشته باشد، فاکتور هایی دیگری مطرح میشود که این فاکتورها عبارتند از:
. .فاکتورهای رحم
فاکتورهای لگن
.فاکتورهای پریتوئن
گاهی اوقات لازم است که بیمار بعد از انتقال جنین مجدد، عمل هیستروسکوپی انجام دهند. گاهی نیز لازم است که عمل لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی هر دو با هم انجام شود.
علاوه بر آن یک سری بررسی های خونی و فاکتور های انعقادی هم وجود دارد که باعث شکست ای وی اف میشود.
نکته مهمی که در این زمینه مطرح است، این است که به هیچ عنوان ترس را به دلتان راه ندهید، و این راه را ادامه بدهید تا به نتیجه مطلوب رسیده، روزی فرزند دلبند خود را به آغوش کشیده و از این کار نهایت لذت را ببرید.