آنژیوپلاستی روشی است که در واقع می‌توان گفت، به نوعی ارتقا یافته روش آنزیوگرافی است. آنژیوگرافی یک روش تشخیصی برای گرفتگی های شریان های عروقی است و به عنوان یک روش درمانی شناخته نمی‌شود. اما با گذشت زمان و پیشرفت ابزارآلات مربوط به رگ نگاری، پزشکان تصمیم گرفتند که به غیر از تشخیص، برخی از گرفتگی ها را با این روش درمان کنند، بدین صورت روش آنژیوپلاستی نیز ایجاد شد.
جراحی آنژیوپلاستی در ایران به دو اسم و لقب معروف شده است : آنژیوپلاستی عروق و آنژیوپلاستی قلب ، که عمل آنژیوپلاستی با لیزر انجام میشود و این یک ویژگی منحصربفرد این عمل به حساب می آید که در پرشیا مد تریپ بیشتر در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد.
آنژیوپلاستی در ایران و دیگر کشورهای جهان یک روش بدون جراحی است که نیاز به هیچ بریدگی خاصی ندارد و حداقل تهاجم را نیز دارا می‌باشد. آنژیوپلاستی می‌تواند تنگی و انسداد شریان های عروقی و همچنین ترمیم آن ها را به خصوص در عروق قلبی انجام دهد. چنانچه انسدادهای رگ ها زیاد باشد در بعضی موارد پزشک تصمیم میگیرد تا بجای آنژیوپلاستی یا استنت گذاری، عمل قلب باز انجام شود.
جراحی آنژیوپلاستی در ایران چقدر طول میکشد؟
جراحی آنژیوپلاستی در ایران توسط پزشکان و جراحان حاذق این کشور حدودا ۱ ساعت به طول می‌انجامد، این در صورتی است که در کشور های دیگر این عمل تا ۲ ساعت نیز طول میکشد.
آنژیوپلاستی در ایران نیازی به بیهوشی کامل ندارد و عموما با بی حسی موضعی یا بیهوشی خفیف به شکلی که بیمار در طی عمل بیدار است، انجام میشود.
برخی از اقدامات وجود دارد که باید قبل از عمل انجام شود از جمله آنکه با کاتتر درون وریدی، برخی مایعات مثل آرام بخش و رقیق کننده (جهت کم شدن لخته شدن خون) مثل آنتی کواگولانت را به بدن تزریق کنید و بعد از آن عمل شروع شود.
عمل آنژیوپلاستی در ایران به این صورت است که پزشک یک بالون را که مثل یک بادکنک کوچک است را بصورت موقتی در جایی که شریان عروقی دچار گرفتگی شده به مدت چند ثانیه قرار داده و آن را باد می‌کند تا رگ کاملا باز شود. بعد از انجام این عمل رگ باز شده و به روند طبیعی خود بازمی‌گردد، اما اغلب نیز برای جلوگیری از انسداد مجدد از یک فنر به نام استنت استفاده میشود که در رگی که دارای انسداد است قرار داده میشود.
البته قرار دادن یک فنر در رگ آنچنان کار ساده ای هم نیست، در برخی از بیماران بعد از کارگزاری فنر در رگ خون به شکل حادی لخته میشد که پزشک مجبور میشود بیمار را مجددا به اتاق آنژیوگرافی برده و آنژیوپلاستی کند. این اتفاق گاها منجر به مرگ بیمار میشد. اضافه کردن مایعاتی که موجب رقیق شدن خون میشود به همین علت انجام میشود.
بطور کلی روش آنژیوپلاستی در ایران در مقایسه با عمل جراحی مثل جراحی بای پس سرخرگ کرونر درد بسیار کمتری دارد و بهبودی آن در زمان زودتری رخ می‌دهد. همچنین یکی از روش های موثر در زمان حمله قلبی برای باز کردن سرخ رگ همین روش آنژیوپلاستی است.
بیماری عروق کرونر (Coronary artery disease)
در حالت عادی داخل دیواره سرخرگ ها صاف و انعطاف پذیر هست که امکان حرکت جریان خون را به راحتی فراهم می‌کند. اما گاهی وقت ها با گذشت زمان، جمع شدن باقیمانده ذرات چربی در داخل دیواره رگ باعث ایجاد یک پلاک (رسوب چربی) عروقی میشود.
زمانی که این روند (که آترواسکلروزیس نام دارد) دو سرخرگ کرونر را ( رگهایی که خونرسانی به قلب را انجام می‌دهند ) درگیر کند، در نتیجه فرد دچار بیماری عروق کرونر میشود. ادامه تشکیلِ رسوبِ باقیمانده‌های چربی در دیواره عروق، باعث باریک‌تر شدن سرخرگ‌ها شده و جریان خون کاهش پیدا می‌کند.
این پلاک‌ها می‌توانند جریان خون سرخ رگی را به حدی کاهش دهند که باعث آنژین یا حمله قلبی بشود. انجام آنژیوپلاستی به عهده پزشک فوق تخصص قلب است.
رگ نگاری یا آنژیوگرافی (Angiography)
برای جلوگیری از وقوع حمله قلبی ناشی از بسته شدن عروق، امروزه روش های تشخیصی خوبی وجود دارد. یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص وجود گرفتگی در عروق کرونر، آنژیوگرافی نام دارد.
در صورتی که فردی دچار آنژین صدری یا همان حمله قلبی، درد در ناحیه قفسه سینه، تنگی آئورت یا نارسایی قلبی که علت آن مشخص نیست، شده باشد، معمولا متخصص قلب انجام عمل آنژیوگرافی را به او پیشنهاد می‌کند. با استفاده از آنژیوگرافی تعداد عروق کرونر مسدود شده، محل انسداد، و میزان آن مشخص میشود. آگاهی از این موارد به پزشک امکان می‌دهد تا نحوه درمان را تعیین کند.
آنژیوگرافی با تزریق یک ماده رنگی حاجب به وسیله یک لوله بلند نازک و قابل انعطاف بنام کاتتر انجام میشود. هنگامی که لوله کاتتر به قلب می‌رسد ممکن است فرد کمی دچار تپش قلب شود ـ که این وضعیت طبیعی هست ـ اما به طورکلی هنگام انجام آنژیوگرافی فرد چیزی احساس نمی‌کند.
در این روش پس از اینکه کاتتر از طریق شریان یا وریدی که در کشاله ران وجود داره به سمت قلب فرستاده شده و در قلب یا مدخل عروق تغذیه‌کننده آن قرار گرفته، ماده حاجب ـ که به وسیله اشعه ایکس قابل رویت است ـ تزریق میشه و از زوایای مختلف قلب عکسبرداری میشه. گاهی اوقات از شریان‌های موجود در مچ دست یا آرنج نیز برای انجام آنژیوگرافی استفاده میشود.
پس از ابداع آنژیوگرافی کرونر و تشخیص دقیق میزان و محل درگیری عروق کرونر، روش های مختلفی جهت درمان اون ابداع شد.
بالون آنژیوپلاستی
اولین درمان قطعی که برای بیماری عروق کرونری انجام شد، عمل جراحی باز و بای پس عروق کرونر بود تا این که در سال ۱۹۷۷ برای اولین بار یک پزشک سوئیسی با هدایت بالونی هم قطر با رگ کرونر یک بیمار دچار بیماری عروق کرون و باد کردن آن بالون، موفق به برطرف کردن تنگی آن رگ شد که در آنژیوگرافی دوباره ای که پس از مدتی انجام شد، باز بودن آن رگ اثبات شد.
در آن سال ها که تنها از بالون جهت باز کردن عروق کرونر استفاده میشد، مسائل مختلفی نظیر پارگی لایه داخلی رگ و یا بازگشت فوری تنگی ایجاد میشد که گاهی اوقات فاجعه بار بود.
به همین دلیل محققان به فکر ابداع و کارگذاری فنر یا استنت (Stent) در داخل عروق کرونر افتادند. نتایج اولیه شامل کاهش واضح و قابل توجه عوارض بالا بود. اما مشکل جدیدی ایجاد شد، پس از کارگذاری استنت در تعدادی از بیماران، در داخل استنت، به صورت حاد لخته خون ایجاد میشد که بیمار بایستی مجدداً به اتاق آنژیوگرافی رفته و آنژیوپلاستی دوباره انجام میشد و گاهی نیز بیمار فوت میشد. در نتیجه محققان علم پزشکی به فکر مصرف داروهایی افتادند که باعث کاهش بروز لخته خون میشود؛ نظیر افزایش میزان آسپیرین و تجویز تیکوپیدین یا لکوپیدوگرل پلاویکس.
آنژیوپلاستی می‌تواند علائم انسداد عروق مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس را بهبود دهد. همچنین از آنژیوپلاستی میشود در طول حمله قلبی و برای باز کردن سریع عروق مسدود شده و کاهش آسیب به قلب استفاده کرد.
چرا باید آنژیوپلاستی عروق کرونری انجام شود؟
آنژیوپلاستی در ایران برای درمان نوعی بیماری قلبی شناخته شده به نام آترواسکلروز استفاده میشود. اگر عروق اصلی که خون را به بخش چپ قلب می‌رسانند تنگ شده باشد یا اگر عضله قلب ضعیف شده باشر و یا اگر رگهای خونی بیمار زیادی داشته باشیم، حتما جراحی بای پس عروق کرونری گزینه بهتری نسبت به آنژیوپلاستی هست.
در این نوع جراحی قسمت مسدود عروق با استفاده از یک رگ خونی از بقیه بخش های بدن کنار گذاشته میشود. اگر دیابت و انسداد زیادی دارید، پزشک ممکن است جراحی بای پس عروق کرونری را پیشنهاد کند. تصمیم گیری در مورد انتخاب جراحی بای پس عروق کرونری و آنژیوپلاستی، به شدت بیماری قلب و وضعیت کلی پزشکی بستگی دارد.
پلاک های عروق کرونری
به سخت شدن و تنگی عروق ناشی از رسوب ذرات چربی ( پلاک ها) و دیگر مواد آترواسکلروز یا گرفتگی عروق کرونری پلاک های عروق کرونری گفته میشود. در مواردی حتی ممکن است یک لخته خون در داخل عروق ایجاد شود و باعث ایجاد سکته قلبی بشود.
خطرات و عوارض آنژیوپلاستی قلب و عروق
هرچند آنژیوپلاستی کم تهاجمی تر از روش‌های دیگر بازکردن عروق مسدود هست، اما انجام آن ممکن است هنوز خطراتی داشته باشد. خطرات شایع آنژیوپلاستی شامل موارد زیر هست:
-
تنگی دوباره عروق (تنگی مجدد)
با انجام آنژیوپلاستی در ایران بدون قرار دادن فنر، امکان تنگی دوباره عروق، ۳۰ درصد بیشتر از موارد موجود می‌باشد. استنت (فنر) نیز به خاطر کاهش تنگی مجدد عروق رواج یافت. استنت های لخت فلزی شانس تنگی مجدد عروق را تا ۲۰ درصد کاهش داده و استفاده از استنت های آزاد کننده دارو از تنگی مجدد عروق تا ۱۰ درصد کم می‌کند.
-
لخته های خونی
لخته های خون می‌توانند در درون استنت حتی بعد از انجام فرآیند نیز تشکیل شوند. این لخته ها می‌توانند عروق را ببندند و باعث ایجاد حملات قلبی شوند. مصرف آسپرین، کلوپیدوگرل (پلاویکس )، پراسوگرل یا داروی دیگری که به کاهش خطر لخته خون کمک کند، بسیار مهم است. از پزشک خود در مورد مدت زمانی که باید این داروها را استفاده کنید حتما سوال بپرسید و مصرف این مواد را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
-
خونریزی
ممکن است در ناحیه پا یا بازو و در جایی که کاتتر قرار گرفته، خونریزی داشته باشید. این مورد بعضی وقت ها باعث ایجاد کبودی میشود، اما برخی از اوقات خونریزی شدید اتفاق می‌افتد و ممکن است نیازمند انتقال خون یا جراحی باشید.
-
حمله قلبی
اگرچه این موضوع بسیار نادر است، اما امکان دارد در طول انجام فرآیند، بیمار دچار حمله قلبی شود.
-
آسیب به عروق کرونری
عروق کرونری ممکن است در حین انجام فرآیند پاره شود. این عوارض نیازمند جراحی بای پس اورژانسی می‌باشد.
-
مشکلات کلیوی
رنگی که در طول آنژیوپلاستی مورد استفاده قرار میگیرد و قرار دادن استنت ممکن است باعث ایجاد مشکلات کلیوی شود. اگر در معرض ابتلا به این مشکلات باشید، پزشک متخصص قلب امکان دارد مراحلی مثل محدود کردن ماده حاجب مصرفی و اطمینان از آب رسانی در طول انجام فرآیند را برای محافظت از کلیه های شما انجام دهد.
-
سکته
در طول آنژیوپلاستی، ممکن است سکته رخ دهد. لخته های خونی همچنین ممکن است در کاتتر تشکیل شده و به سمت مغز منتقل شوند. سکته، عارضه بسیار نادر آنژیوپلاستی عروق کرونری است و رقیق کننده خون در طی عمل برای کاهش این خطرات مورد استفاده قرار میگیرد.
-
ریتم غیر طبیعی قلب
در طول فرآیند عمل، قلب ممکن است با سرعت یا آهستگی بتپد. این مشکلات ریتم قلبی معمولا کوتاه مدت بوده، اما برخی از اوقات دارو یا ضربان ساز موقت ممکن است نیاز باشد.
چگونه خود را برای آنژیوپلاستی آماده کنیم؟
قبل از برنامه ریزی برای آنژیوپلاستی، پزشک سوابق پزشکی شما رو بررسی می‌کند و آزمایشات فیزیکی را انجام می‌دهد. شما همچنین آزمایش تصویربرداری به نام آنژیوگرام کرونری را برای مشاهده نواحی مسدود شده، خواهید داشت.
آنژیوگرام کرونری یا همون آنژیوگرافی به پزشک کمک می‌کند عروق مسدود یا تنگ شده را به خوبی تشخیص دهد. اگر در طول آنژیوگرام کرونری عروق مسدود شده مشاهده شود، ممکن است پزشک برای انجام آنژیوپلاستی یا قرار دادن فنر تصمیم بگیرد. معمولا دستورالعمل‌های خاصی درباره خوردن و آشامیدن قبل از آنژیوپلاستی به شما داده میشود. شش یا هشت ساعت قبل از آنژیوپلاستی باید از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید.
اگر قبل از انجام فرآیند در بیمارستان بستری باشید، مراحل آماده سازی شما ممکن است کمی متفاوت باشد. چه آنژیوپلاستی از قبل برنامه ریزی شده باشد و چه به صورت اورژانسی انجام بگیرد، شما ممکن است در ابتدا بررسی های معمولی مانند رادیوگرافی قفسه سینه، الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) و آزمایش خون را انجام دهید. شب قبل از انجام فرآیند، شما باید موارد زیر را انجام دهید:
. قبل از انجام آنژیوپلاستی داروهای مصرفی خود را با دستورالعمل های پزشک تنظیم کنید. پزشک ممکن است از شما بخواهد مصرف داروهای خاصی همچون داروهای دیابت را قطع کنید.
. همه داروهای خود را جمع کنید و همراه خود به بیمارستان ببرید.
. داروهایی را که از طرف پزشک تایید شدند را تنها با مقدار کمی آب میل کنید.
. خودتان را برای رفتن به منزل آماده کنید. معمولا بعد از آنژیوپلاستی در ایران یک شب باید در بیمارستان بستری باشید. در این شرایط نمی‌توانید رانندگی کنید، پس باید یک نفر به شما کمک کند.
. تنها قسمت کوچکی از پوست شما در پا، بازو یا مچ دست برداشته میشود. از این محل، کاتتر (لوله نازک و طولانی) وارد بدن میشود. آنژیوپلاستی ممکن است ۳۰ دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. این مدت زمان به سختی کار و تعداد عروق مسدود شده و عوارض حاصل از آن بستگی دارد. آنژیوپلاستی در ایران معمولا توسط متخصص قلب و یک تیم مراقبتی ویژه از پرستاران و تکنسین ها در یک اتاق مخصوص به نام آزمایشگاه کاتتریزاسیون قلبی انجام میشود. این کار از طریق یک شریان در کشاله ران انجام میگیرد. البته در موارد کمتر، ممکن است از عروق موجود در بازو یا مچ دست برای انجام آنژیوپلاستی استفاده شود.
قبل از انجام فرآیند، ناحیه مورد نظر با محلول ضدعفونی کننده آماد شده و یک ورقه استریل بر روی بدن شما قرار میگیرد. یک بی حس کننده موضعی برای بی حس کردن ناحیه مورد نظر تزریق میشود. پدهای الکترودی کوچک بر روی قفسه سینه قرار داده میشود تا در طول انجام فرآیند وضعیت قلبی بررسی شود.
همچنین بیهوشی عمومی مورد نیاز نیست. در طول فرآیند هوشیار خواهید بود. از طریق خطوط وریدی ممکن هست مایعات، داروهایی برای ایجاد آرامش و داروهای رقیق کننده خون را دریافت کنید. سپس فرآیند با انجام مراحل زیر آغاز میشود:
بعد از بی حس کردن ناحیه مورد نظر، یک سوزن کوچک برای دسترسی به عروق پا یا بازو مورد استفاده قرار میگیرد و یک برش کوچک بر روی پوست ایجاد میشود.
پزشک قلب ممکن است یک گاید وایر(سیم راهنما) را توسط کاتتر به عروق شما وارد کند و به نواحی مسدود شده دسترسی پیدا کند.
در جایی که کاتتر قرار داده میشود ممکن است احساس فشار داشته باشید، اما نباید درد زیادی حس کنید. اگر درد زیادی داشتید حتما به پزشک اطلاع دهید. همچنین حرکت کاتتر در بدن را نباید حس کنید.
مقدار بسیار کمی از ماده حاحب از طریق کاتتر به بدن شما تزریق میشود. این کار به پزشک کمک می‌کند تا با استفاده از تصاویر اشعه ایکس نواحی مسدود شده را مشاهده کند.
یک بالون کوچک در انتهای کاتتر پرباد شده و شریان های مسدود شده را گسترده تر می‌کند. بعد از اینکه شریان ها کشیده شد، باد بالون خالی شده و سپس حذف میشود. این کار ممکن است چندین بار انجام شود.
اگر نواحی مسدود شده متعددی داشته باشید، این عمل ممکن است برای هرکدام از این نواحی تکرار شود. از آنجا که کار گذاشتن بالون به طور موقت جلوی ورود جریان خون بخش هایی از قلب را مسدود می‌کند، داشتن درد در قفسه سینه در این حالت عادی است.
قرار دادن استنت
برای بیشتر افرادی که آنژیوپلاستی در ایران انجام می‌دهند، قرار دادن استنت در عروق مسدود شده نیز انجام میشود. زمانی که عروق توسط بالون گسترده شد، استنت در آنها قرار داده میشود. استنت دیواره های عروق را پشتیبانی کرده و از تنگ شدگی مجدد آنها جلوگیری می‌کند. استنت شبیه یک فنر ریز از شبکه سیمی می‌باشد. استنتی(فنر) که در اطراف یک بالون در نوک کاتتر قرار گرفته، به سمت عروق مسدود هدایت میشود.
در عروق مسدود، بالون پرباد شده و فنر گسترش پیدا می‌کند و در درون عروق جای داده میشود. معمولا استنت برای همیشه در عروق باقی می‌ماند تا آن را باز نگه دارد و جریان خون به قلب را بهبود ببخشد.
زمانی که استنت در موقعیت مورد نظر قرار داده شد، بالون برداشته شده و تصاویر بیشتری گرفته میشود تا جریان خون از طریق عروق تازه باز شده، مشاهده شود. در نهایت کاتتر راهنما از بدن خارج میشود و فرآیند تکمیل میشود.
بعد از قرار دادن استنت، ممکن است به درمان های طولانی مدت با موادی همچون آسپرین یا کلوپیدوگرل (پلاویکس ) نیاز داشته باشید تا تشکیل لخته های خون به حداقل برسه.
بعد از آنژیوپلاستی در ایران
معمولا چند روز باید در بیمارستان بستری باشید تا وضعیت قلب شما بررسی شود و داروهای مورد نیاز تنظیم شوند. یک هفته بعد از آنژیوپلاستی می‌توانید به فعالیت عادی خود برگردید. زمانی که به منزل رفتید، نوشیدن مقادیر زیاد آب می‌تواند به دفع ماده حاجب کمک کند.
از انجام تمرینات ورزشی سخت یا برداشتن اشیای سنگین خودداری کنید. در مورد سایر محدودیت های موجود در انجام فعالیت ها از پزشک یا پرستار سوال کنید. اگر موارد زیر را مشاهده کردید به سرعت با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید:
. ناحیه ای که کاتتر قرار داده شده بود دچار خونریزی شده یا متورم گشته است
. در ناحیه ای که کاتتر قرار داشت، احساس درد دارید
. نشانه های عفونت همچون قرمزی، تورم و تب دارید
. در پا یا بازوی خود تغییر دما یا رنگ دارید
. احساس خستگی و ضعف می‌کنید
. درد قفسه سینه دارید یا اینکه دچار تنگی نفس شدید می‌شوید
رقیق کننده های خون
خیلی مهم است که شما توصیه های پزشک خود در مورد درمان با داروهای رقیق کننده خون همچون آسپرین را به دقت دنبال کنید. بیشتر افرادی که متحمل انجام آنژیوپلاستی با قرار دادن استنت یا بدون قرار دادن آن شده اند، ممکن است برای ادامه زندگی به آسپرین نیاز داشته باشند. افرادی که استنت گذاشته اند ممکن است به داروهای رقیق کننده خون همچون کلوپیدوگرل برای یک سال یا بیشتر نیاز داشته باشند. اگر سوالی در این مورد داشتید می‌توانید از پزشک معالج خود کمک بگیرید.
نتایج آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی کرونری می‌تواند جریان خون از عروقی که قبلا مسدود بوده یا تنگ شده اند را افزایش دهند. درد قفسه سینه بعد از انجام آن باید کاهش پیدا کند. همچنین شما می‌توانید بهتر ورزش کنید. انجام آنژیوپلاستی و قرار دادن فنر بدین معنا نیست که بیماری قلبی شما به طور کلی خوب شده باشد. شما باید سبک زندگی سالم را ادامه دهید و مصرف داروهایی که توسط پزشک تجویز شده را فراموش نکنید.
اگر علایمی همچون درد در قفسه سینه یا تنگی نفس دوباره برگشت، با پزشک خود تماس بگیرید. اگر به هنگام استراحت درد قفسه سینه دارید یا اینکه بدن شما به مصرف نیتروگلیسرین پاسخ نمی‌دهد باید با اورژانس تماس بگیرید.
برای اینکه بعد از آنژیوپلاستی قلب سالمی داشته باشیم، بایستی حواسمان به این موارد باشد:
. سیگار کشیدن را ترک کنید
. سطح کلسترول خون خود را پایین بیاورید
. وزن مناسبی داشته باشید
. شرایطی همچون دیابت و پرفشاری خون را کنترل کنید
. ورزش های منظم داشته باشید
اگر آنژیوپلاستی موفقیت آمیز باشد ممکن است نیازی به انجام جراحی بای پس عروق کرونری نداشته باشید. در یک جراحی بای پس، یک شریان یا ورید از بخش های مختلف بدن شما برداشته میشود، به سطح قلب متصل میشود تا جای عروق مسدود شده را بگیرد.
این جراحی نیازمند برش در قفسه سینه است. ریکاوری بعد از این جراحی معمولا طولانی مدت بوده و ناراحت کننده تر است. اگر عروق مسدوده شده زیادی داشته باشید یا عروق اصلی منتهی به قلب تنگ تر شده باشد یا عملکرد قلب کاهش یافته باشد و یا دیابت داشته باشید، پزشک امکان دارد به جای آنژیوپلاستی، جراحی بای پس را توصیه کند.